Merkez Bankalarını IMF mi Kurtaracak?

Erkan Öz
| 9 min read
IMF
Kaynak: AdobeStock / Maksym Yemelyanov

2022 yılında finansal piyasalarda büyük kayıplar yaşandı. Yatırımcılar zararların acısıyla uğraşırken çok fark edilmeyen yeni bir gelişme oldu. Merkez bankaları 10 yıllar sonra zarar etmeye başladı. Üstelik çok büyük miktarlarda.

ABD Merkez Bankası Fed’in daha önce para basmak için satın aldığı bonoların değeri, faizler arttığı için düşüyor. Fed’in zararı son haftalarda 20,46 milyar $’a ulaştı. (1) Bu zarar faizler yüksek kaldıkça artmaya devam edecek. Ayrıca Fed, bankaların kendisine park ettiği 3 trilyon $’dan fazla paraya ödediği faizi de kendi kendisine yükseltiyor. Fed böylece bu sene bankalara en az 130-140 milyar $ faiz ödemesi de yapmak zorunda kalacak.

Öte yandan Japonya Merkez Bankası BoJ senelerdir sürdürdüğü 10 yıllık devlet tahvillerinde %0,25 faiz tavanı uygulamasını sona erdirdi. Faiz sınırını %0,5’e yükseltti. Uzmanlar BoJ’un daha da fazla faiz artışına izin vermek zorunda kalacağını düşünüyor. Bloomberg ise yaptığı bir değerlendirmede faizlerin %1 artması halinde aşırı para basabilmek için Japonya’da çıkmış tahvillerin yarısını çoktan satın almış olan Japon merkez bankasının 200 milyar $ zarar yazacağını belirtiyor. (2)

Büyük sorun yaşayan merkez bankalarından bir tanesi de İsviçre’nin SNB’si. Reuters’a göre para basmak için sadece kendi ülkesinde değil özellikle Amerika’da 100 milyarlarca $’lık bono ve hisse senedi satın alan SNB, 2022’nin ilk 9 ayında 143 milyar $ zarar etti. (3)

Küresel ölçekte kritik öneme sahip bu merkez bankalarının zararları, faizler yüksek kaldıkça daha da fazla artacak. Belki yakında trilyon $’ları bulacak. 

1998’de LTCM adlı tek bir hedge fonu, tüm dünya finans piyasalarını batırma noktasına getirmişti. LTCM’yi Wall Street bir araya gelip kurtardı. 2008 Krizi’nde ise bu defa Wall Street’in kendisi battı. Wall Street’i ve dolayısıyla tüm dünyayı, o dönemde müthiş para basma operasyonları ile merkez bankaları kurtardı. Merkez bankaları para basabilmek için sürekli bono-tahvil hatta hisse senedi satın aldı. Şimdi merkez bankalarının bilançoları 2008 ve 2020 kurtarmaları nedeniyle ağzına kadar özellikle bono-tahvillerle dolu. Bu varlıkların değerleri eridikçe meydana gelen zararlar bu defa merkez bankalarını batma noktasına getirecek. İyi ama koskoca merkez bankalarını kim kurtaracak?

Merkez bankaları zarar yazdığında öncelikle baş vurdukları yer kendi ülkelerinin hazinesidir. Yani devlet. Devlet deyince de siz onu vatandaş olarak anlayabilirsiniz. Bu durumda merkez bankalarında oluşan zararlar hazinelere devredilecek. Hazine yani hükümetlerin ise o aşamada iki seçeneği var: Ya vergileri artıracaklar ya da daha da fazla para basacaklar. Özellikle şeklen bile olsa demokrasinin bulunduğu ülkelerde vergileri çok fazla artırmak mümkün değil. Zaten bu yapılabilseydi 2008 ve 2020 çöküşlerinde de yüksek vergi yoluna gidilirdi. Oy kaygısı olan hükümetler açıkça yüksek vergiler almak yerine para basarak enflasyon oluşturmak ve vatandaşların alım gücünü düşürerek gizli vergi almak yoluna giderler. Merkez bankaları önümüzdeki ay ya da yıllarda büyük zararlar yazdığında başvurulacak ilk çare tekrar para basmaya başlamak ve halkların alım gücünden yine yavaş yavaş çalmak olacaktır.

Bu arada merkez bankaları batarsa ilginç bir başka kurtarıcı önerisi de var: IMF! Bu öneriyi meşhur eden Amerikalı hukukçu ve ekonomist Jim Rickards oldu. Rickards, LTCM çöküşünde fonun hukuk departmanını yönetiyordu. Daha sonra geliştirdiği bazı erken uyarı sistemleri ile ABD’nin istihbarat servislerine danışmanlık yaptı. Ülkede ilk para savaşları tatbikatlarının düzenlenmesine öncülük etti. Jim Rickards ile 2014 yılında bir röportaj yapma fırsatı bulmuştum. Bu söyleşide Rickards BIS’in merkez bankalarının merkez bankası olarak bilindiğini ancak aslında bu rolün IMF’e ait olduğunu belirtti. (4) Rickards ayrıca BIS’in asıl rolünün altın piyasalarını kontrol etmek olduğunu vurguladı. Bu ifadesi uluslararası basında benim söyleşinin yer bulmasına yol açtı. (5) Üstelik sadece İngilizce olarak değil İspanyolca olarak bile röpörtaj ilgi gördü. (6) Yani Rickards’a göre BIS’in asıl görevi altın piyasasını zapturapt altında tutmaktı. IMF’in ise bilançosu boştu ve kendine ait sınırsız biçimde üretebileceği SDR isimli bir para birimi de vardı.

Jim Rickards ilerleyen yıllarda bu görüşlerini daha da genişletti. Kitaplarında ve başka röportajlarında bunlara yer verdi. O’na göre de merkez bankaları sonunda batacak ve nihayetinde IMF bu zararları karşılamak için yüklü miktarda SDR basacaktı. 

Ancak Eylül 2019’da SmallCaps’e verdiği bir söyleşide IMF kurtarmasının $ sisteminin sonu anlamına da geleceğini vurguladı. Çünkü IMF’te bir karar alabilmek için üyelerin en az %85’nin onayı gerekiyor. ABD’nin oy hakkı %16. Rickards’a göre BRICS ülkeleri (Brezilya, Rusya,  Hindistan, Çin, Güney Afrika) ve mesela Venezuela bile karşı çıksa IMF başta Fed olmak üzere dünya merkez bankalarını kurtarma kararı alamaz. Bu ülkeler IMF kurtarma planına tek şartla izin verebilir: $’ın küresel rezerv para rolünün sona erdirilmesi. (7)

Bana kalırsa zaten ABD de kendi %16’lık oy hakkı ile en azından başlangıçta bir IMF kurtarma planına muhalefet edecektir. $’ın kilit rolünü terk etmek istemeyecektir. Zira ABD eskisi gibi büyük bir üretici ve ihracatçı değil. Dış ticareti, cari hesapları ve bütçesi sürekli devasa açıklar veriyor. Bu açıkların karşılayabilmenin tek yolu $ basmak. Yani dünyanın $’ı rezerv para olarak kabul etmeyi sürdürmesi.

Bu durumda ABD önce bugün yaptığı gibi $ üzerindeki yüksek enflasyonu faiz arttırma ve para yakma ile bastırmak isteyecek. Ancak bu daraltıcı politika Fed’in inanılmaz zararlar yazmasına, ekonominin ve borsaların çökmesine yol açacak. ABD (diğer büyük merkez bankaları ile birlikte) bu sonuçlarla karşılaştığında hemen IMF’in kapısına gitmek istemeyecek. Bir süre daha $ hala kıymetli bir paraymış gibi davranmayı sürdürecek.

Fed 2008’e kadar 200 yılda 1 triyon $ üretmişti. 2008 Krizi’nde bunun 3,5 katını sadece 6 yılda piyasaya sürdü. 2020’de ise 200 yılda ürettiği paranın 3 katını sadece 3 ayda piyasalara pompaladı. Bu defa ABD (önümüzdeki yıllarda), 2020’den de hızlı para basmak zorunda kalacak. Elbette diğer tüm merkez bankaları da Fed’i takip edecek. Dünya çapında bu inanılmaz para basma müthiş bir küresel enflasyona yol açtığında, işte o aşamada IMF bir seçenek olarak ortaya çıkabilir.

IMF, Küresel para mücadelesinde büyük kapital sahibi ailelerin bir temsilcisi olarak görülebilir. Bu uluslararası finans hanedanlıkları aslında ABD ve $’ın gün geçtikçe güç yitirdiğini görüyor. Gerçekten $’ın yerine IMF’in SDR’sini geçirmek istiyorlar. Hatta sınırsız SDR’yi bir merkezi blokzincir üzerinde çalıştırma planları da mevcut. Buna IMFCoin adını verenler de var.(8)

Dünya büyük bir enflasyona sürüklendiğinde -yani benim ‘Büyük Finansal Tufan’ dediğim, 2020’de başlayan tarihin en büyük ekonomik krizi son aşamasına girdiğinde- ortalık her anlamda bayağı karışmış olacak. Muhtemelen büyük toplumsal olaylar çıkacak hatta ciddi jeopolitik mücadeleler yaşanacak. Böyle bir ortamda IMF ve arkasında yer alan büyük uluslararası sermaye ne kadar sözünü dinletebilir? IMF, ABD ve Çin arasında bir bilek güreşine nasıl sahne olur? Bu büyük belirsizlikleri de birlikte yaşayıp göreceğiz. Şahsi düşüncem o aşamadan sonra dünya artık tek bir rezerv para birimini kabul etmeyecek. Yeni küresel sistem bugünkünün tam tersine sınırsız değil daha çok üretimi sınırlı parasal varlıkların ağırlıkta olduğu çeşitli para birimlerinin bir arada çalıştığı bir sisteme geçecek.

Kaynaklar:

(1) https://fred.stlouisfed.org/series/RESPPLLOPNWW

(2) https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-06-16/boj-faces-200-billion-hit-if-it-loses-control-of-the-curve

(3) https://www.reuters.com/business/finance/swiss-national-bank-posts-loss-1426-billion-first-nine-months-2022-2022-10-31/

(4) http://financialflood.blogspot.com/2014/09/exclusive-interview-with-james-rickards.html?m=1

(5) https://gata.org/node/14513

(6) https://www.oroyfinanzas.com/2014/10/jim-rickards-manipulacion-precio-oro-parte-bis-y-japon/

(7) https://smallcaps.com.au/jim-rickards-world-unprepared-next-financial-crisis-future-gold/

(8) https://www.wsj.com/articles/forget-bitcoin-have-you-heard-of-imfcoin-1507228382

____
İş birliği bağlantılarımızı takip edin:

Yeni nesil ticaret platformu PrimeXBT ile kripto satın alın

Kripto paralarınızı Ledger ve Trezor gibi cüzdanlarla güvenle saklayın

NordVPN ile kripto işlemlerinizi anonim hale getirin

 

Son dakika haber ve gelişmelerden haberdar olmak için bizi Twitter, Facebook, Instagram ve Telegram‘dan takip edin!