Stablecoin’ler Dosyası
Luna’nın 1 $’a eşit olması gereken stabil kriptoparası ya da ‘stablecoin’i UST’nin çökmesi piyasada büyük korku oluşturdu. Kriptovarlıklar alanında biraz deneyimi olan yatırımcılar çok sert düşüşlere zaten alışkındır. Örneğin Mart 2020 Covid çöküşü döneminde Bitcoin bir günde 8200 $’dan 3850 $’a %53 çakılmıştı. Ancak bir çok yatırımcı 1 $’a eşit ‘stablecoin’lere geçtiğinde piyasanın dışına çıktığını ve bu tip büyük değer kayıplarından uzak olduğunu düşünür. Oysa varlığının büyük bölümünü UST’ye koymuş olan aktörler çok acı bir sürprizle karşılaştı.
UST’nin başına gelenler varlıklarını diğer stabil kriptoparalara yatırmış olanlarda da büyük tedirginlik meydana getirdi. Luna krizi şimdilik durulmuş gibi görünüyor ama yatırımcılarda stablecoin endişeleri sürüyor.
Öyleyse biz de bu yazıda şu an en büyük piyasa değerine sahip olan dört stabil kriptoparayı avantajlari ve dezavantajları açısından inceleyelim:
1-Tether (USDT)
En eski stabil kriptovarlık. Her çıkardığı 1 USDT’ye karşılık kendi hazinesinde 1 $’a denk finansal varlık tuttuğunu iddia ediyor.
Avantajları:
-En çok bilinen, borsalarda en çok paritesi olan stablecoin. Kullanım alanı çok geniş. Piyasada dolaşan USDT’lerin değeri 74 milyar $’ın üzerinde.
-En çok işlem gören kriptopara. Günlük işlem hacmi 60 milyar $. Bitcoin’in ve Ethereum’un işlem hacimleri bile sırasıyla 34 milyar $ ve 17 milyar $.
-Transferi en az maliyetli stabil kriptovarlık. Ucuz olanlar dahil bir çok blokzincir üzerinde çalışabiliyor. Böylece 1$ işlem ücreti ile çok büyük miktarlar dahi transfer edilebiliyor.
Dezavantajları:
-Bu tip hazinesinde çoğunlukla fiat rezerv varlık tutan ‘stablecoin’lerin para kazanabilmesi için topladığı $’ları faiz kazanacağı başka varlıklarda değerlendirmesi gerekir. Ama bu fon yönetimini sağlıklı yapabiliyor mu? Orası şüpheli.
–Tether’in, hazinesinde tuttuğu finansal varlıkların dolaşıma çıkardığı USDT’lerin değerinin tamamını gerçekten karşılayıp karşılamadığını her zaman bir soru işareti oldu. Bu konuda aleyhinde davalar açıldı.
-Son dönemlerde hazinenin içinde tuttuğu varlıklarla ilgili daha ayrıntılı raporlar yayınlamaya başladı. Ancak bu raporlarda nakit dolar miktarının çok düşük olduğu dikkat çekti. Sadece %5-6 düzeyinde.
-Nakit çok az iken şirketlere ait kısa vadeli borç senetlerine (commercial paper ya da CP) çok yüksek oranda yatırım yaptığı ortaya çıktı. Bu araçlar piyasa koşullarına göre kısa sürede değer kaybedebilir. Eleştiriler üzerine CP oranı son 6 ayda %50 azaltıldı. Buna rağmen 31 Mart itibariyle hala %28 civarında CP mevcuttu. (1) CTO Paolo Adriano 19 Mayıs’ta CP miktarının %17 daha azaltıldığını belirtti ancak toplam içinde oranın kaça düştüğünü açıklamadı. En iyi ihtimalle CP oranı hala %20’nin üzerinde.
-Ayrıca rezervlerde dijital paraları da içeren %6 civarında bir ‘diğer yatırımlar’ bölümü var. Bunların hangi dijital paralar olduğu belli değil. Kötü piyasa koşullarında hızla değer kaybedebilirler.
-Bitfinex Borsa’sı ile yakın ilişkili. Bitfinex’e karşı bir siber saldırı borsaya zarar verirse USDT de kötü etkilenebilir.
-Luna/UST Krizi sırasında 1 $ çıpasını (peg’ini) kaybetti. Daha önce çok daha derin peg kırılmaları yaşamış ve toparlanmıştı. Bu sefer çıpa kırılımı fazla derin değildi ve hızla toparlanmayı başardı. Ancak baskı altında peg’i kaybetmesi yatırımcıların ağzında yine de kötü bir tat bıraktı.
2-USD Coin (USDC)
Tether modeli ile çalışır. Her çıkardığı 1 USDC’ye karşılık kendi hazinesinde 1 $’a denk finansal varlık tuttuğunu iddia eder.
Avantajları:
-Circle şirketi ve Coinbase borsası tarafından çıkarılıyor. Circle yatırımcıları arasında Goldman Sachs da var. Coinbase NASDAQ’ta listelendiği için ABD’de denetimlere ve regülasyonlara en çok uymak zorunda olan kripto borsası. Bu anlamda USDC kanunlara uyum ve şeffaflık açısından daha güçlü görünüyor.
-USDC Ekim 2021 tarihinde yayınladığı raporda rezervindeki tüm varlıkları nakit veya nakite denk (en fazla üç ay vadeli yüksek likit) varlıklara çevirdiğini bildirdi. (2)
-Luna/UST Krizi sırasında 1 $ çıpasını korudu.
Dezavantajları:
-Hızla büyüyen piyasa değeri (sirkülasyonu-dolaşımı) ve işlem hacmine rağmen pariteleri USDT kadar yaygın değil. Piyasa değeri yaklaşık 53 milyar $, işlem hacmi ise 6 milyar $.
-Transferleri pahalı. Aslında ucuz blokchainler üzerinde de çalışıyor ancak borsalar özellikle de Amerikalı borsalar USDC transferlerinde sadece Ethereum-ERC20 kullanıyor. Bu durumda genelde USDC göndermek Ethereum ağı kullanmak kadar pahalı ve yavaş oluyor.
-Ekim 2021’den sonra yaklaşık yedi aydır rezerv dökümü yayınlamadı. Hazinedeki varlıklar hala %100 nakit ve nakite denk araçlardan oluşuyor mu? Daha önceki rezerv dökümlerinde CP’ler ve başka araçlar da yer alıyordu. Bunlar geri dönmüş olabilir mi? Bilmiyoruz.
-Coinbase Borsa’sına karşı bir sibersaldırı borsaya zarar verirse USDC de kötü etkilebebilir.
-Çalıştığı muhasebe firması ve ortakları klasik piyasalarda son derece kuvvetli kuruluşlar. Bunların verdiği raporların doğru olduğunu kabul ediyoruz. Ancak 2008 Krizi’nde yine benzeri firmalar ve not şirketleri emlak kredilerine dayalı finansal ürünlere de çok yüksek notlar vermişti. Sonradan bu araçların çöp olduğu anlaşıldı.
3-Binance USD (BUSD)
Paxos şirketi tarafından Binance borsası için çıkarılan 1 $’a eşit stabil kriptoparadır. Tether ve USD Coin ile aynı modelde çalışır. Hazinesinde dolaşıma soktuğu BUSD’ler kadar finansal varlık tuttuğunu iddia eder.
Avantajları:
-Üçüncü büyük stablecoin. Piyasa değeri 18,6 milyar $, günlük işlem hacmi ise 6,8 milyar $ (USDC’den daha yüksek)
-Paxos New York Eyaleti kanunlarına tabi. Her ay BUSD için rezervler hakkında denetim raporları yayınlıyor. 29 Nisan 2022 tarihli rapora göre hazinede BUSD karşılığı tutulan rezervlerin tamamı nakit ya da çok likit ABD Hazine bonoları (3) Durum uzun süredir %100 nakit/bono şeklinde.
-Transferleri genelde ucuz ve hızlı.
-Luna/UST Krizi sırasında 1 $ çıpası bozulmadı.
Dezavantajları:
-BUSD pariteleri çok büyük oranda sadece Binance ve Binance ekosisteminde çalışıyor. Bu ekosistem dışında kullanım alanı pek yok.
-Binance borsasına zarar verecek bir siber saldırı BUSD’yi de çok kötü etkileyecektir. Fonlara erişim sorunu dahi yaşanabilir.
-ABD Hukuku, Paxos ve O’nun çalıştığı muhasebe firması çok güvenilir sayılıyor. Bunların verdiği raporların doğru olduğunu kabul ediyoruz. Ancak 2008 Krizi’nde yaşanan ‘Not Şirketleri Sendromu’ burada da geçerli.
4-DAI Coin (DAI)
Merkeziyetsiz kredi protokolü MakerDAO tarafından üretilen 1 $’a eşit stabil kriptoparadır. En büyük üç stablecoin gibi hazinesinde en az dolaşıma soktuğu DAI’ler kadar finansal varlık tutar. Ancak 3 büyüklerin tuttuğunu iddia ettiği varlıkların büyük çoğunluğu ya da tamamı fiat para enstrümanlardan oluşurken, DAI hazinesinde tamamen kriptovarlık bulundurur. Kredi almak isteyen her kişi kriptoparasını MakerDAO’ya yatırır ve karşılığında kredi olarak üretilen DAI’yi alır.
Avantajları:
-Üç büyük stablecoin merkezi olarak yönetilirken, DAI tamamen MakerDAO ve akıllı kontratlar tarafından merkeziyetsiz ve otomatik olarak yönetiliyor.
-DAI şeklinde kredi alan kişinin kriptovarlık olarak yatırdığı teminatın değeri hızla düşerse, protokol otomatik olarak bu teminatları satıyor ve DAI’nin 1 $ çıpasını koruyor.
-Luna/UST Krizi sırasında 1 $ çıpasını bozmadı.
Dezavantajları:
-Pariteleri ve kullanım alanı çok yaygın değil. Piyasa değeri 6,6 milyar $, günlük işlem hacmi ise sadece 355 milyon $.
-Ethereum blockchaini üzerinde çalıştığı için transferler pahalı ve zaman zaman yavaş olabiliyor.
-DAI teminat olarak başka merkezi stabil kriptoparaları özellikle USDC’yi de kabul ediyor. Rezervlerde büyük oranda USDC olduğu için bu tip stablecoinlerin risklerini de bir ölçüde taşıyor. (4)
-MakerDAO’ya karşı bir siber saldırı başarı kazanırsa DAI’de de endişeye yol açabilir.
Gördüğümüz gibi En büyük dört stablecoin 3’ü merkezi, 1’i merkeziyetsiz olmak üzere varlığa dayalı 1 $’a eşit olmaya çalışan kriptoparalar. Her birinin avantajlari ve dezavantajları var. Çeşitli ölçülerde hepsinde risk bulunuyor.
Bu durumda stabil kriptovarlık kullanmak istiyorsak riskleri azaltmanın en kolay yolu tek bir stablecoine varlıklarınızın tamamını ya da çok büyük bir kısmını bağlamamak olacaktır. Riskleri mümkün olduğunca çok çeşitli stabil kriptovarlık kullanarak dağıtabiliriz.
Algoritmik Stablecoinler
Çöken Luna ve UST bir algoritmik stabil kriptoparaydı. Başlangıçta arkasında bir hazine ya da rezerv bulunmuyordu. 1 $’a eşitlik algoritma ile sağlanıyordu. UST’ye talebi oluşturan ise %20 gibi yüksek fiili $ faizi idi. Luna, sistem üzerindeki yük artınca sonradan Bitcoin vb. kriptovarlıklar satın alarak rezerv oluşturmaya çalıştı fakat bu deneme başarısız oldu.
Luna tecrübesi bize dayanak varlığı olmayan ya da yeterli olup olmadığını bilemediğimiz, yüksek faiz vaadeden algoritmik stablecoinlerden uzak durmak gerektiğini bir kez daha net bir şekilde gösterdi.
Borsaların USD Pariteleri
Kripto stabil varlıkları çok riskli buluyorsanız bir seçenek daha var: Borsaların doğrudan gerçek 1 ABD $’ı karşılığında oluşturduğu pariteler. Yani USD pariteleri.
Varlıklarınızı borsalarda USD olarak tutarsınız elbette stablecoin risklerini almamış oluyorsunuz. Fakat bu seçeneğinde dezavantajları ve riskleri bulunuyor:
-USD pariteleri bir çok borsada kullanılsa da örneğin USDT kadar yaygın değil.
-USD Kullanınca bu sefer de o imkanı size sunan borsanın risklerini almış oluyorsunuz. Borsa batabilir, siber saldırı ile fonlarınızı çaldırabilir, sahipleri dolandırıcılık yapabilir, borsa $’ı sadece kayıt olarak sistemde size gösterip gerçekte hiç $ tutmuyor olabilir vs vs
Bu durumda USD kullanacaksanız, yine çeşitli borsaları arasında paylaştırmak ve riski dağıtmak uygun olacaktır. Kullanacağınız borsaları seçerken güvenilirlik ve siber güvenlik puanları yüksek, temiz bir geçmişi olan, kanuni denetimlere uyum gösteren, derin işlem hacmine sahip olan kuruluşları tercih etmenizde büyük fayda var.
Sonuç
Kriptovarlık piyasasından tamamen çıkmadan dolara dönmek istediğinizde çeşitli varlığa dayalı stablecoinler ve çeşitli borsalarda yer alan USD paritelerinden büyük bir sepet yapmak ve riski olabildiğince bölmek en güvenli yöntem olarak karşımıza çıkıyor. Tabi her zaman fonlarınızın tamamını ya da bir kısmını kripto piyasası dışına çıkarmak da mümkün. Piyasada işlem yapmaya devam etmek için pek pratik değil ve başka riskler almak anlamına gelir fakat kripto dolar varlıklarınızın bir kısmını tamamen kripto piyasası dışına çıkarmak da stablecoin riskinizi azaltacaktır.
Dipnotlar – Kaynaklar:
(1) Tether
(2) Centre
(3) Paxos
_____
İlginizi çekebilir:
Güney Kore’de Oklar Do Kwon ve Terraform’a Çevrildi
G7 Ülkeleri Bitcoin ve Kripto Paralara Yönelik Hangi Adımları Attı?
____
İş birliği bağlantılarımızı takip edin:
Yeni nesil ticaret platformu PrimeXBT ile kripto satın alın
Kripto paralarınızı Ledger ve Trezor gibi cüzdanlarla güvenle saklayın
NordVPN ile kripto işlemlerinizi anonim hale getirin
Son dakika haber ve gelişmelerden haberdar olmak için bizi Twitter, Facebook, Instagram ve Telegram‘dan takip edin!
