Yeni Luna’lar Olabilir mi?

ABD Merkez Bankası Fed Kasım 2021’den itibaren para politikasını daraltmayı düşündüğünü açıkladı. Piyasalar o tarihten itibaren bir satış iklimine girdi. Üzerine Şubat sonunda Rusya’nın Ukrayna işgali başladı. Rusya, yaptırımlar ile adeta dünya ekonomisine kapatıldı. Rusya’nın ürettigi petrol, doğalgaz, buğday vs emtia aynı zamanda finans piyasalarında teminat olarak kullanılıyor. Bu ürünler finans piyasalarına kapatılınca bunların üzerine bina edilmiş krediler teminatsız kaldı. Teminat zincirleri kırıldı. Böylece piyasalardaki satışların şiddeti arttı.

4 Mayıs’ta Fed faiz artışı kararının ardından bazı piyasa aktörleri başka yerlerde açığa düşen teminatları tamamlayabilmek için ellerindeki her şeyi satmak durumunda kaldı. Böylece piyasalarda bir şok başladı. Satışlar hızlanarak 40 milyar $’lık Luna ekosisteminin 1 $’a sabit olması gereken kriptoparası UST’ye dayandı.

Bitcoin bir dijital emtia olarak değerlendirildiği için emtia piyasalarında işlem yapanlar kripto varlıklar dünyasına da yabancı değil. Muhtemelen burada da geniş pozisyonları var. Emtia piyasalarında sıkıntı yaşayan oyuncular veya onlarla ilişkili başka oyuncular ellerindeki her şeyi satarken zamanında UST olarak biriktirdikleri portföyleri de satmaya başladı. Zaten Luna Krizi’nden önce Nisan başında bir Rus projesi olan Waves’in 1 $’a sabit kriptoparası USDN’de de benzer satış baskısı yaşanmıştı. USDN 1 $’ın %15 altına düşmesine rağmen toparlanmayı başardı. Ancak UST çok ağır satış yedi ve değeri 0’a doğru hızla düştü.

Luna ekosistemi UST kullanıldıkça Luna’nın değerinin artması mantığı üzerine inşa edilmişti. UST kullanılmayıp sürekli satılınca algoritma tersine işledi ve Luna’nın değeri de önce 1 günde 100 dolarlardan 1 $’a düştü. Ertesi gün ise 1$’dan sıfıra doğru eridi gitti. Yatırımcılar büyük zararlara uğradı. Özellikle de UST’de durduğu için piyasa dışında, güvende olduğunu düşünenler.

Yeni Luna’lar olabilir mi? Burada çok önemli bir nokta var: UST kullanımını özendirmek için Luna, UST tutanlara %20 faiz veriyordu! Yani klasik piyasalarda uzun yıllar $ faizi %0 gitmiş ve daha yeni %0,75’e çıkmışken, Luna adeta %20 $ faizi veriyordu. Bu yüzden piyasa Kasım ayından itibaren satış ortamına girmişken bir çok kripto yatırımcısı için parasını UST’ye çekmek çok karlıydı. Ama kimsenin bakmadığı bir şey vardı: Luna bu %20 $ faizini nasıl veriyordu?

De-Fi projeleri ilk çıkmaya başladığında, Luna’nın çok çok üzerinde %100, %1000 hatta %10000’lerde getiriler vadeden projeler her yerde hararetle konuşuluyordu. Bu protokoller bu faiz getirilerini nasıl sağlıyordu diye incelediğimde karşıma tek bir sonuç çıktı: Bağlı oldukları altcoin fiyatlarının yükselmesi ile. Tabi o altcoinlerin değer kazanması da Bitcoin’in yükselişini gerektiriyordu. O vakitlerde gördüğümde uyarmıştım. Bitcoin değer kazanırken evet belki bu getirileri sağlayabilirsiniz. Ancak Bitcoin sonsuza kadar yükselmez. Düşüş sezonları da mutlaka gelecektir. Yükseliş sezonları bittiğinde satışlar başladığında bu faiz ve getiri sözlerini yerine getiremeyebilirsiniz. O zaman da projelerde çöküşler başlar.

Luna’nın ardından başka hangi projelerde tehlike olabilir? Öncelikle bir projenin yüksek faiz vadediyor olması bir uyarı işareti. Neyse ki De-Fi projelerinin çoğunda getiriler algoritmalara sabit değil esnek olarak yazılmıştır. Yani bağlı olan coinin fiyatı düşerse getiri de düşmektedir. Bu tip projeler sıfır risk olmasa da en azından sabit faizli olanlara karşı daha az riskli kabul edilebilir.

Sabit faiz veren projeler ise ne kadar yüksek faiz teklif ediyorsa o kadar daha riskli olabilir. Sabit faizi sadece bazı coin ya da De-Fi projeleri değil merkezi bazı ürünler de sunuyor. Bunlara da Ce-Fi deniliyor. Bu merkezi kuruluşlar da kriptovarlıklarınıza yüksek $ faizi öneriyor. Ayrıca bir çok kripto para borsasının kriptovarlıklarınıza sabit faiz ödeyen bölümleri var.

Gerek De-Fi alanında işleyen protokoller, gerek Ce-Fi kuruluşları gerekse borsaların ilgili bölümleri vs ne kadar yüksek ve özellikle sabit $ faizi öneriyorlarsa risk o kadar yüksek demektir. Bu kuruluşların hiçbirinde risk sıfırdır diyemeyiz. Çünkü hemen hiçbiri şeffaf denetimlere tabi değil. De-Fi’de yapı blokzincir üzerinde olduğu için merkeziyetsizlik oranına göre belki adreslerde ya da havuzlarda olan biteni takip edebilir, bilgi düzeyinize göre tehlike oranını değerlendirebilirsiniz. Öte yandan merkezi yapıda kurgulanmış Ce-Fi protokolleri ya da borsalar paranız ile hangi işlemleri yapıyor da o faizleri size ödüyor, bilmek adeta imkansız. Hemen şunu da ekleyelim borsalarda tuttuğunuz kriptovarlıkları faize yatırmamış olsanız bile büyük ihtimalle merkezi borsa sizin varlıklarınızı başka başka yerlerde kiraya veriyor, teminat olarak kullanıyor ya da onları yatırım olarak değerlendiriyor. Ve bu kararları alırken ne kadar sağlıklı düşündüğünü ya da ne kadar iyi karar verdiğini de bilmemiz yine imkansız.

Bu durumda düşüş sezonuna girdiysek ve değer kayıpları zamanla daha da derinleşirse başka Luna hadiselerinin olması ihtimalinin hiç de küçük olmadığını varsaymalıyız. Peki öyleyse ne gibi önlemler alabiliriz?

Öncelikle riski dağıtmak gerekir. Bir kere, portföyünüzün tamamını hele de düşüş sezonu tehlikesi varken kriptovarlıklarda tutmayın. Ayrıca ne kadar güvenilir olduğunu düşünürseniz düşünün, tüm kripto portföyünüzü ya da can yakacak kadar büyük bir bölümünü asla tek bir kriptovarlığa, tek bir De-Fi ya da Ce-Fi protokolüne, tek bir stablecoin’e ya da tek bir borsaya yatırmayın. Bu kategorilerden mümkün olduğunca çok araç kullanın. Evet bunun işleri çok karıştırdığını, pratik olmadığını biliyorum. Ama çok acı süprizlerle karşılaşmak istemiyorsanız bu en basit güvenlik önlemlerini almanızda büyük fayda var.

Oldukça önemli bir başka nokta da şu: Türkiye’de bizler bankaya vadeli yatırdığımız paranın vadesini bozabileceğimiz anlayışına sahibiz. Örneğin TL’nizi altı ay vadeli olarak faize yatırdınız. Üç ay sonra paraya ihtiyacınız oldu. Faizinden vazgeçer ana parayı çekersiniz. Ancak özellikle birçok merkezi kuruluşta kripto varlığınızı vadeli yatırdıysanız vade bitmeden geri alamıyorsunuz. 

Başka bazı kuruluşlar ya da protokoller ise vadenin esnek olduğunu söylüyor ama paranızı çekmeye kalktığınızda bazen 1-2 işgünü gecikme olabiliyor. Tehlike anında varlıklarınızı çekmek istediğinizde vade ya da gecikme konusu başınıza dert açar mı? Buna da dikkat etmeli, önceden çekim taleplerinde ne oluyor, testler uygulamalısınız.

En önemlisi her zaman B ve C planlarınız olmalı. Çok deneyimli arkadaşlardan duyuyorum ve şaşırıyorum. Luna olayı olmuş ve yıllarca trade yapmış başarılı çocuklar diyor ki “Aslında dağıtmak gerekiyor ama zor iş. Varlığımın çok büyük bir kısmı şu stabilcoinde. Çok güvenilirler. Onlara bir şey olmaz. Olursa zaten ben de biterim.” Vallahi büyük cesaret.

Bana kalırsa bir kripto yatırımcısı, De-Fi  protokollerinin çoğu çökerse ne yaparım, Ce-Fi kuruluşlarına birşey olursa ne yaparım, büyük borsalardan biri veya birkaçı hacklenirse, kapanırsa, batarsa ne yaparım, herhangi bir sebeple bir anda kripto piyasalarında çok büyük satışlar olursa ne yaparım vs vs tüm bu olasılıkları düşünüp ona göre kademeli kriz planlarını, krizler daha meydana gelmeden oluşturmalı.

Unutmayın kriptovarlıklar piyasası dünyanın en zor finansal piyasasıdır. Kripto piyasası doğru zamanda doğru yerde olanları ve riskleri doğru yönetenleri inanılmaz şekilde ödüllendirir ancak dikkatli olmayanları, yanlış yapanları, tehlikeleri önemsemeyenleri de acımasız şekilde cezalandırır…

_____
İlginizi çekebilir: 
– Öfkeli LUNA Yatırımcısı Do Kwon’un Kapısına Dayandı!
– Do Kwon 1 Milyon Dolarlık Bahse Girmişti, LUNA Çakıldı!
– Yeni Kurtarma Planlarına Rağmen LUNA ve UST’de Düşüş Sürüyor
– Terra’nın Çöküşü Soru İşaretleri Doğurdu: Yatırımcılar Sadece Bitcoin’e mi Odaklanmalı?

____
İş birliği bağlantılarımızı takip edin:

Yeni nesil ticaret platformu PrimeXBT ile kripto satın alın

Kripto paralarınızı Ledger ve Trezor gibi cüzdanlarla güvenle saklayın

NordVPN ile kripto işlemlerinizi anonim hale getirin

 

Son dakika haber ve gelişmelerden haberdar olmak için bizi Twitter, Facebook, Instagram ve Telegram‘dan takip edin!