Her Şey Rezerv Para İçin

ABD’de Enflasyon Haziran 2022’de %9,1’e tırmanarak son 40 yılın en yüksek seviyesini görmüştü. Merkez Bankası Fed, enflasyon ile mücadele etmek için 2022 ilk çeyreğinden itibaren 11 adet faiz artışı gerçekleştirdi. Böylece Fed, 2020 Krizi ile 0’a indirdiği ‘gösterge faiz oranı alt bandını’ 525 baz puan yükselterek %5,25’e çıkarttı. (1) Sonuçta yıllık enflasyon Haziran 2023’te %3’e kadar indi.

Ancak enflasyon 12 ay arka arkaya düştükten sonra Temmuz’da tekrar yükselişe geçti ve %3,2’ye çıktı. (2) Bu arada Fed’in özel önem verdiği Kişisel Tüketim Harcamaları (PCE) enflasyonu da Haziran’da %3’ten Temmuz’da %3,3’e tırmandı. (3)

Türkiye’de %50 ila %100 arasında enflasyonlar ile boğuştuğumuz için ABD’nin enflasyon rakamları size çok yumuşak gelmiş olabilir. Ancak Amerikan dolarının rezerv para özelliğini koruyabilmesi için bu seviyeler bile aslında kabul edilemez.

1980’lerde ABD enflasyon hesaplama yöntemini değiştirdi. Bütün dünya da Amerika’yı takip etti. Bu nedenle günümüzde dünyanın her yerinde devletlerin açıkladığı resmi enflasyon alışverişte görülen gerçek enflasyonun, ortalama yarısıdır. ABD’de ‘Shadow Stats’ hala eski yöntem ile enflasyonu hesaplıyor. Aşağıda bulunan grafikte kırmızı çizgi bugünkü resmi enflasyonu, mavi ise 1980 öncesi yöntem ile hesaplanmış enflasyonu gösteriyor.

Buna göre bugün %3,2’ye düştüğünü söylediğimiz 1 yıllık ABD enflasyonu aslında %6,4 civarında. Şu an ABD’nin 1 yıllık devlet borçlanma yani bono faizi ne kadar? Sadece %5,4. (4) Büyük kurumlar doları nakit olarak değil genelde bono ve tahvil olarak tutar. Bu durumda doları rezerv para olarak saklamak isteyen bankalar, çeşitli fonlar ve en önemlisi merkez bankaları yılda %1 zarar ediyor demektir. Enflasyonun zirve yaptığı Haziran 2022’de ise gerçek enflasyon %18,2; 1 yıllık bono faizi ise %2,5 civarındaydı. Yani rezerv para olarak dolar kullanmak isteyenler yılda %15,7 zarar ediyordu!

ABD İçin bu denli yüksek reel enflasyon ve zarar oranları kabul edilemez. Çünkü Amerika artık 20. Yüzyıl’ın başında olduğu gibi büyük bir üretici ve ihracatçı ekonomi değil. Aksine ABD dış ticarette fazla oluşturamadığı için yıllık yaklaşık 1 trilyon dolar cari açık veriyor. Ayrıca yükselen sağlık ve askeri harcamalar nedeniyle, bütçede de her yıl trilyonlarca dolar ek açıklar oluşuyor. ABD’nin ihracat fazlası bulunmadığına göre bu masraflar ancak dolar üreterek yani borçlanarak ödenebilir. Hiç bir varlığa dayanmadan sınırsız şekilde dolar üretebilmek ise tek bir şarta bağlı: “Dünyanın doları rezerv para olarak kabul etmesine.”

Bu durumda yüksek enflasyon ABD için ekonomik değil jeostratejik bir sorun. Fed Amerikan vatandaşları daha ucuza yemek yesin, benzin kullansın ya da alışveriş yapsın diye değil devletin adeta varlığını korumak için enflasyon ile mücadele ediyor. Ancak bir yıllık sürecin ardından enflasyon %2 hedefine inmiş değil. Üstelik hafif de olsa yeniden artmaya başladı. Enflasyonun en önemli kaynaklarından biri olan petrol fiyatları da 70 dolardan 90 dolarlara doğru tırmanıyor. (5)

Amerikalıların %5-10 enflasyonu fazla abarttığını düşünebilirsiniz. Ancak düşük sayılabilecek düzeyde enflasyonlar dahi doları çok kısa sürede çöp haline getirebilir. Aşağıda yer alan grafikte dünya merkez bankalarının 1960’lardan bu yana rezervlerinin ne kadarını dolar olarak tuttuğunu görüyorsunuz.

Doların rezerv pozisyonunu gösteren bu oranlar IMF vb kuruluşlar tarafından genelde 1999’dan itibaren gösterilir. Öyle baktığımızda merkez bankalarının dolar rezervi tutma oranı son 24 yılda %70’ten %60’a doğru düşmüş. Bu tablo “Evet bir gerileme var ama hala dolar en güçlü rezerv para” diye düşünmemize yol açıyor. Oysa asıl hikaye 1971 ve 1991 arasında.

1971’de ABD, dolar ile altının bağını tamamen kopardı. Artık Amerika dolar getirenlere değeri kadar altın ödeme yapmak zorunda kalmayacaktı. Böylece çok daha fazla dolar üretmek mümkün hale geldi. Fakat piyasaya çok dolar çıkınca enflasyon da patladı. Fiyat artış hızı 1974, 79, 80 ve 81’de %10’ları aştı. Enflasyon 1980’de %13,5 ile zirve yaptı. 1982-1991 Döneminde ise ortalama %4,1 olarak gerçekleşti. (6)

Grafik’te işte bu dönemde dünya merkez bankalarının dolar rezerv tutma oranının 1970’lerde %85’lerden 1991’de %45’e kadar düştüğünü görüyoruz! Enflasyon biraz daha devam etse neredeyse tüm merkez bankaları rezerv para olarak dolar kullanmayı bırakacakmış. Birçok sözde ekonomi yorumcusu doların rezerv pozisyonunun sorgulanamaz olduğunu empoze etmeye çalışıyor. Oysa %10’lar civarında bir enflasyon bile herkesin dolardan akın akın kaçmasına yetmiş.

Sözde ekonomistler veya IMF vb kuruluşlar saklamaya çalışsa da ABD yöneticileri, 1970-1991 döneminde doların rezerv pozisyonunun nasıl direkten döndüğünü gayet iyi biliyor. Bu nedenle enflasyonu %2’ye düşürmek için ne gerekiyorsa yapacaklar.

Daha önce üst düzey Fed yetkilileri enflasyonu düşürmek için gerekirse faizleri uzun bir süre yüksek seviyelerde tutacaklarını ifade etti. Hatta bizzat Fed Başkanı Powell, fiyat artış hızının gerilemesi için 100 binlerce Amerikalının işsiz kalması gerektiğini bile defalarca açık açık dile getirdi. Bugün Fed yetkilileri kameralar karşısında daraltıcı politikaya rağmen bir kriz olmayacağını söylüyor. Emin olun enflasyonu düşürmek için bir ekonomik kriz çıkması gerekiyorsa, buna da göz yumarlar…

 

İlginizi çekebilir:

Bitcoin BSC Nasıl Satın Alınır? – Adım Adım Kılavuz

Binance’de Rusya Krizi: Türkiye’den Sorumlu Başkan Yardımcısı ve BDT Müdürü İstifa Etti

Ripple 3 Ülkede Uluslararası Ödemeler İçin Japon Finans Devi İle Birleşiyor – İşte Detaylar

Kaynaklar:

(1) https://www.forbes.com/advisor/investing/fed-funds-rate-history/

(2) https://tradingeconomics.com/united-states/inflation-cpi#:~:text=US%20Inflation%20Rate%20Seen%20Rising%20in%20July&text=A%20year%20earlier%2C%20inflation%20had%20started%20to%20decelerate%20from%20its,have%20already%20been%20rolled%20off.

(3) https://www.usatoday.com/story/money/2023/08/31/july-pce-inflation-report-today/70723559007/

(4) https://www.cnbc.com/quotes/US1Y

(5) https://www.marketwatch.com/investing/future/brn00?countrycode=uk

(6) https://www.minneapolisfed.org/about-us/monetary-policy/inflation-calculator/consumer-price-index-1913-