Nasıl İşlerine Gelirse
Dolar’ın ABD merkez bankası Fed tarafından, küresel rezerv para birimi olarak bedavaya ve istenildiği kadar basılabilmesi gerektiğine inananlar var. Bunlara ‘Sınırsız Dolarcılar’ ya da ‘Sınırsız Paracılar’ diyoruz. Aslına bakarsanız altından bağımsız tamamen sınırsız doların üretilmeye başladığı 1971’den bu yana bütün dünyada ekonomi çevrelerine yoğun olarak bu kişiler hakim.
Sınırsız dolarcılar paranın ayarı ile oynanması gerektiğine inanır. Paranın değeri sürekli düşürülmeli, enflasyon meydana getirilmeli ve insanların fiyat, değer vb algıları bozulmalıdır. Bu arkadaşlara göre ekonominin güya büyüyebilmesi için insanların sürekli aldatılması gerekir. Çalışanların ücretleri artıyormuş gibi gösterilip gerçekte düşürülmelidir. Yani bu fikri başka alanlara uyguladığımızda örneğin “zamanınız mı yok saati geri alın bakın ne kadar çok vaktiniz var” ya da “kilo mu almışsınız tartınızı tekrar ayarlayın bakın nasıl da zayıfladınız” diye anlaşılabilecek bir dünya görüşleri vardır.
Birisi sizden habersiz baskülünüzün ayarı ile oynarsa sadece kısa süreli bir mutluluk yaşarsınız. Birkaç hafta içinde aslında zayıflamadığınızı, aksine daha çok kilo aldığınızı anlarsınız. Enflasyon da böyle işliyor. Paranın ayarı ile oynamak da kimseyi zenginleştirmiyor. İnsanlar “maaşım artıyor” diye düşünürken bir yandan gerçekte her geçen gün aslında daha da fakirleştiğini hissediyor.
Paranın ayarını bozmak gerekli algıyı oluşturmakta yetersiz kaldığında sınırsız dolarcılar ekonomik verilerle bile oynamaya başlıyor. 1980’lerde ABD liderliğinde tüm dünya, enflasyon hesaplama yöntemini değiştirdi. Böylece günümüzde devletler sokakta yaşanan gerçek enflasyonu ortalama %50 daha düşük gösteriyor. Her ülkede ücret zamları bu yalan enflasyona göre belirleniyor. Yine sınırsız dolarcılar işsizliği düşük göstermek için de çeşitli hileler yapıyor: Revizyonlar, bir kişi işsizim diye başvuru yapmıyorsa onu işsiz saymamalar, iki ayrı işte çalışan bir insanı iki kişi gibi saymalar vs vs
Bu da yetmezse inkar ve veri saklama politikaları devreye giriyor. En bariz inkar ‘getiri eğrileri’ne karşı yapılıyor. Devlet borçlanma senetlerinin faizleri kısa vadelerde, uzun vade faizlerin üzerine çıkarsa buna ‘getiri eğrisinin tersine dönmesi’ deniyor. Getiri eğrisinin tersine dönmesi 1960’ların sonundan bu yana şaşmaz bir resesyon ya da kriz işareti. Buna rağmen getiri eğrileri her terse döndüğünde sınırsız dolarcılar ‘bu sefer farklı’ diyor. Çünkü borsaları ekonomik büyümeden çok, bastıkları paralarla şişiriyorlar. Böylece insanlar en azından bir süre kendilerini zenginmiş gibi hissediyor. ‘Getiri eğrileri’ni kabul ederlerse borsalara nasıl sürekli yatırımcı çekecekler?
Halen Duke Üniversitesi’nde Finans Profesörü olarak görev yapan Campbell Harvey, ABD’de getiri eğrilerinin tersine dönmesinin krizleri önceden haber verdiğini, 1980’lerin ortalarında keşfetmişti. Harvey’in göstergesi 1990, 2000, 2008 ve 2020 krizlerini hep doğru şekilde ortalama 1-1,5 yıl önceden haber verdi. Sınırsız dolarcılar aslında ‘Nobel’ vermeleri gereken Harvey’i yıllarca görmezden geldi. Kanadalı profesörün adını bile doğru dürüst anmadılar. Devlet görevlerine Harvey gibi alimler yerine hemen her tahminleri yanlış çıkmış Bernanke, Yellen gibi ekonomistleri atadılar.
Ancak Harvey, Aralık 2022’de birden, bu defa ‘2022’de tersine dönen getiri eğrilerinin’ yanlış sinyal veriyor olabileceğini söyledi. (1) Elbette sınırsız dolarcılara gün doğdu. Medya Harvey’in ‘bu defa farklı’ açıklamasını Ocak ayı boyunca yoğun şekilde haber yaptı. Harvey kendisi de konuyu uzun bir Linkedin paylaşımı ile tekrar ele aldı. (2)
Fırsatı bulan sınırsız dolarcılar tüm dünyada getiri eğrilerine saldırmaya başladı. “Getiri eğrileri aslında hiç bir şey anlatmıyor, bu gösterge artık eskidi, getiri eğrilerini gündeme getirenler ‘felaket tellalı’, bakın getiri eğrilerinin mucidi bile bu işleri bıraktı” diye demediklerini bırakmadılar.
Yalnız tuhaf bir şey oldu. Harvey tam Nobel’e doğru giderken yine fikir değiştirdi. Mayıs 2023’te bu defa getiri eğrilerinin hala çalıştığını artık sorunun krizin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği değil ne kadar derin bir şekilde meydana geleceği olduğunu vurguladı. (3) Bunun üzerine sınırsız dolarcılar ne dedi: Koca bir hiç! Harvey sanki yeniden bulutların arasına karıştı ve yok oldu. Şu anda da görmezden gelme ve inkar politikası aynen devam ediyor.
Sınırsız paracılar inkar yetmiyorsa veri saklamayı da kullanıyor. Geçen hafta Çin artık ‘genç işsizlik’ verilerini açıklamayacağını duyurdu. Çünkü eğitimli genç nüfusta müthiş oranlara varan işsizlik, ekonominin baş aşağı gittiğini gösteriyordu. (4) ABD, 2020 Krizi sonrasında Ocak 2022’de Fed web sayfasından günlük altın ve gümüş fiyat verilerini kaldırdı. Kim bilir neden? (5) Yine Amerikalılar Nisan 2022’de bankaların Fed faiz artışları nedeniyle bonolarda ne kadar realize edilmemiş zarar yaptıklarını gösteren verileri durdurdu. (6) Çünkü bu zararlar bankaları iflasa götüren ana sorundu…
Sınırsız dolarcılar ne kadar tartının ayarı ile oynasa da sağlıklı kiloda değiller. Çoktan morbid-obez sınırını geçtiler ama koyu renk filan giyinip durumu kurtaracaklarını sanıyorlar. Finansal piramidin en tepesinde IMF’in bile üstünde BIS vardır. İnanmıyorsanız en önde gelen sınırsız paracı altın ve Bitcoin düşmanı BIS Genel Müdürü Agustine Carstens’in aşağıda yer alan fotoğrafına bir göz atın:
Kaynaklar:
(1) https://www.marketwatch.com/amp/story/bond-market-recession-indicator-may-be-flashing-false-signal-says-pioneering-yield-curve-researcher-11671560339
(2) https://www.linkedin.com/posts/camharvey_pioneering-yield-curve-economist-sees-us-activity-7016527789398847488-Rgtd?utm_source=share&utm_medium=member_desktop
(3) https://www.wsj.com/articles/pro-take-yield-curve-pioneer-says-this-inversion-warning-is-real-ac0b606
(4) https://www.bbc.com/news/business-66506132.amp
(5) https://news.research.stlouisfed.org/2022/01/ice-benchmark-administration-ltd-iba-data-to-be-removed-from-fred/
(6) https://fred.stlouisfed.org/series/NUGACBM027NBOG
