IMF Genel Müdür Yardımcısı CBDC’nin Faydaları ve Risklerini Konuştu

Aşağıda, Uluslararası Para Fonu Genel Müdür Yardımcısı Tao Zhang’ın merkez bankası dijital para birimleri hakkındaki görüşlerini içeren konuşması yer almaktadır. London School of Economics, 28 Şubat 2020.
___

Çin’in Ticaret ve Finansal Küreselleşmesi konulu bu konferansta yer almaktan memnuniyet duyuyorum. London School of Economics‘in Uluslararası İlişkiler Enstitüsü‘ne bu davetleri için teşekkürlerimi iletmek istiyorum.

Bugün, son zamanlarda herkesin konuştuğu konuyu, yani merkez bankası dijital para birimini (CBDC) ele alacağız. Bu, fiat paranın geniş çaplı erişimi olan yasal bir formu olacak ve yakın zamanda BIS (Uluslararası Ödemeler Bankası) tarafından yapılan bir merkez bankaları araştırmasına göre, %80’ini CBDC’leri keşfediyor.

İlk olarak, CBDC’nin artıları ve eksilerinin yanı sıra, uluslararası etkilerinden de bahsedeceğim. Bu para birimlerindeki son pilot çalışmaları ve CBDC’lerin bazı varyantları ve alternatifleri hakkında da birkaç kelime edip, son olarak IMF’nin bu alandaki çalışmalarını paylaşarak konuşmamı sonlandıracağım.

Merkez bankaları tarafından ihraç edilen dijital paralar birçok fayda sağlayabilir.

Öncelikle, daha verimli bir ödeme sistemi. Bazı ülkelerde, coğrafi konum nedeniyle nakit yönetim maliyeti çok yüksek olabilir ve banka hesabı olmayan, kırsal veya yoksul nüfus için ödeme sistemine erişim imkanı olmayabilir. CBDC’ler maliyetleri düşürebilir ve verimliliği artırabilir.

İkincisi, gelişmiş finansal içerme. CBDC, banka hesabı gerektirmeden kamuya açık bir dijital ödeme yöntemi sağlayabilir.

Üçüncüsü, ödeme sistemine yeni firmaların girişinde daha fazla istikrar ve düşük engeller. İsveç ve Çin gibi bazı ülkelerde, birçok büyük şirkette mevcut bir artan ödeme sistemi yoğunluğu gözlemliyoruz. Bu bağlamda, bazı merkez bankaları kendi dijital paralarına sahip olmayı ödeme sisteminin esnekliğini ve sektördeki rekabeti artırmak için bir araç olarak görüyor.

Dördüncüsü, iyileştirilmiş para politikası. Bazı akademik araştırmalar, CBDC’nin finansal içermeyi geliştirerek, aynı zamanda para politikasını da iyileştirebileceğini öne sürdü. Ayrıca, nakit kullanımının maliyetli olduğu ölçüde, CBDC, negatif faiz oranları uygulamak ve "etkin alt sınır" nedeniyle para politikası iletimi üzerindeki kısıtlamayı hafifletmek için kullanılabilir.

Ve beşincisi, yeni dijital para birimlerine karşı koymanın bir yoludur. Güvenilir bir hükümet tarafından desteklenen ve ülke içinde ihraç edilen bir dijital para birimi, düzenlenmesi zor olan ve finansal istikrar ve para politikası iletimi için risk oluşturulabilecek özel olarak düzenlenmiş para birimlerinin (örneğin, stabilcoinler) benimsenmesini sınırlandırabilir.

Potansiyel faydalara rağmen, ortaya CBDC riskleri çıkabilir. CBDC tasarımını doğru yaparak riskleri azaltmak için önlemler alınmalıdır.

Bankacılık sektörünün aracı bulamaması riskiyle başlayalım. Bireyler, paralarını ticari banka mevduatlarından CBDC varlıklarına taşıyabilirler. Bu durumda, bankalar mevduat oranlarını ya da daha geniş fonlara erişimi artırmak için baskı altında hissedebilirler, bu da karlılığa ağırlık verir ve reel ekonomiye daha pahlı ve daha düşük kredi sağlanmasına neden olur. Böyle bir aracısızlık riski, faiz artırmayan bir CBDC (pozitif mevduat oranları olan bir ortamda) ve CBDC varlıkları üzerindeki limitlerle hafifletilebilir.

Dikkate alınması gereken bir diğer konu da işletme riskidir. Kriz dönemlerinde, banka müşterileri mevduattan daha güvenli ve likit olarak görülen CBDC’ye geçebilir. Ancak, güvenilir mevduat sigortası, kaçışları vazgeçirmeye devam etmelidir. Ayrıca, eğer bir toplu para çekme işlemi gerçekleşirse, merkez bankası bankaların likidite ihtiyaçlarına CBDC ile daha kolay yanıt verebilir. Buna ek olarak, dünyanın birçok ülkesinde bankadan toplu para çekme işlemleri para biriminden kaçışlarla çakışır. Bu nedenle, yerel para birimi CBDC’nin mevcudiyetinden bağımsız olarak, mevduat sahipleri yabancı bir para birimine sığınma talebinde bulunabilirler.

Bir sonraki, merkez bankası bilançoları ve kredi tahsisi ile ilgili çıkarımlardır. CBDC’ye olan talebin yüksek olması durumunda, merkez bankasının bilançosu önemli ölçüde büyüyebilir. Ayrıca, merkez bankası hızlı ve büyük fon çıkışları yaşayan bankalara likidite sağlaması gerekebilir. Sonuç olarak, merkez bankaları kredi riskini üstelenecek ve siyasi müdahalenin kapılarını açarak kaynakları bankalara nasıl bölüştüreceğine karar vermek zorunda kalacaktır.

CBDC’ler merkez bankası için maliyet ve risk anlamına gelir. CBDC’lerin piyasaya sunulması merkez bankaları için oldukça maliyetli olabilir ve itibarları açısından risk oluşturabilir. Tam donanımlı bir CBDC sunmak, çeşitli adımlarda merkez bankalarının ödeme değer zincirinin aktif olmasını gerektirir; müşteri arayüzü oluşturma, ön yüz cüzdanlar geliştirme, teknolojiyi sürdürme, işlemleri izleme ve AML/CFT’den (Anti kara para aklama/Terörizm Finansmanı ile Mücadele) sorumlu olma. Teknolojik aksaklıklar, siber saldırılar veya insan hatası nedeniyle bu işlevlerden herhangi birinin yerine getirilmemesi, merkez bankasının itibarını zedeleyebilir.

Dünya çapındaki politika yapıcılar, ülkelerinin koşullarını göz önünde bulundurarak bu sorunlar için en iyi yolları aktif olarak değerlendirir.

Tüm seçenekler arasında, merkez bankasının nakit için güvenli bir alternatif sunarken bu maliyet ve riskleri azaltmasının potansiyel bir yolu, CBDC’nin sentetik bir versiyonunu sağlamak için özel sektörle ortaklığa girmek olacaktır. Özel sektör, merkez bankasının gözetimi dahilinde, tamamen merkez bankasının rezervleriyle desteklenen paralar ihraç edecektir.

Tam donanımlı CBDC’lerin avantajları arasında, özel sektörün yenilik ve müşteri iletişimiyle, kamu hizmetlerinin tasviye hizmetlerini ve güveninin düzenlemek ve sağlamak için karşılaştırmalı avantajların korunması yer almaktadır. Bu, bankaların müşterilere ödeme hizmetleri sunduğu mevcut sistemden farklı olarak, merkez bankası parasına dayalı iki kademeli bir sistem olacaktır.

Bunlara ek olarak, CBDC’ler merkez bankası için daha az maliyetli ve riskli olabilir. Merkez bankasının müşteri durum tespiti yapmak zorunda olmadığını ve AML/CFT uyumluluğundan sorumlu olmadığını göz önünde bulundurun. Ayrıca, merkez bankası teknolojik aksaklıklardan, kullanıcı arayüzünün tasarlanmasından veya müşteri hizmetlerinden sorumlu olmayacaktır.

Yine de, CBDC’ler, merkez bankası tarafından ek gözetim ve CBDC lisansı almak için merkez bankası rezervlerine erişim için açık kriterler gerektirecektir.

CBDC’ler ayrıca özel olarak düzenlenmiş stabilcoinlere (küresel stabilcoinler dahil) göre avantajlara sahiptir. Stabilcoinler, varlıklarının ihracını destekleyerek ya da olağan üstü arzlarını algoritma kullanımıyla yöneterek fiyat dalgalanmalarını en aza indirmeye çalışır. Küresel stabilcoinler, sunulan hizmetler veya mallar için mevcut müşteri ağından yararlanarak hızla ölçeklenebilirler. Merkez bankası tarafından desteklenen ve doğrudan merkez bankasının gözetiminden olan CBDC’ler stabilcoinlerden daha güvenli olabilir.
Şimdiye kadar söylediğim her şey CBDC’nin yurt içi etkileriyle alakalıydı, ancak önemli uluslararası etkileri de var ve tahmin edeceğiniz üzere biz IMF’de bunlara son derece önem veriyoruz. Uluslararası değişim aracı olarak kullanılan bir CBDC, şu anda yavaş ve maliyetli olan sınır ötesi ödemelerin verimliliğini artırabilir. Ancak aynı zamanda, uluslararası kullanıma sahip bir CBDC, yüksek enflasyon ve oynak döviz kurları olan ülkelerde para dolarizasyonunu artırabilir ve bu nedenle merkez bankasının bağımsız para politikası yürütme kabiliyetini olumsuz olarak etkileyebilir. Dahası, sınır ötesi kullanıma sahip CBDC’nin sermaye akışı hareketleri, sermaye akışı yönetimi ölçütleri ve uluslararası para sistemi üzerinde de etkisi görülebilir.

Umarım tüm bunlar CBDC ihracının son derece karmaşık bir konu olduğunu ve faliyete geçmeden önce dikkate alınması gereken birçok faktör olduğunu açıkça ortaya koymuştur. Artıları ağır bassa da, eksileri bireysel koşullara bağlıdır ve dikkate alınması gereken birçok uluslararası etkisi var.

Ülkeler, dijital para birimlerini ne derecede keşfettikleri ve bu para birimlerini ihraç etmeye ne kadar yakın oldukları konusunda önemli farklılıklar gösteriyor.

Son zamanlarda bazı ülkeler CBDC deneyimi kazanmak için pilot uygulamalar başlattı. Bazı ülkeler CBDC’nin uygulanabilirliğini ve etkilerini araştırmak adına pilot projeler yürüttü ya da hazırlık aşamasındalar. Bunun yapmak için, zaman zaman özel sektörle ortaklığa girerek, merkez bankasında CBDC ve fintech araştırmalarına ayrılan kaynakları artırdılar. Ayrıca bazı ülkeler, CBDC ihracını desteklemek amacıyla mevzuatları gözden geçiriyor. Bununla birlikte, aktif olarak rakip CBDC tasarımlarının potansiyel etkilerini inceliyorlar. Bazı yetkililer ise CBDC ihracı olasılığını tartışmak amacıyla kamuoyu ve yasama organları ile temas halinde.

Bazı ülkeler de CBDC’nin yanı sıra alternatiflerini de araştırıyorlar. Bu ülkeler, CBDC ile ilgili olarak çoğunlukla analiz ve teknoloji testleri yapmaya odaklanıyor. Bir grup ülke ise CBDC’lerin acilen piyasaya sürülmesinin gerekli olmadığını düşünüyor. Bunun yerine mevcut ödeme düzenlemelerini iyileştirmeye ve güçlendirmeye odaklanıyorlar. Bazıları sentetik CBDC’yi keşfederken, diğerleri CBDC ihraç etmeden ödeme sistemlerini iyileştirmenin yollarını düşünüyorlar.

Son zamanlarda Facebook’un Libra girişimini duyurmasının ardından merkez bankalarının CBDC’ye olan ilgisinden bir artış gözlemledik. G7, ekim 2019’da yayınlanan bir rapor oluşturan, stabilcoinler üzerine çalışan bir grup oluşturdu.

IMF’sw CBDC’ler ve Fintech hakkındaki araştırmalarımızı ve analizlerimizi artırıyoruz. IMF, Dünya Bankası ile birlikte, politika yapıcılara kendi bölgelerinde Fintech düzenlemelerini nasıl yapacaklarını düşünmeleri konusunda rehberlik edecek bir çerçeve sunan Bali Fintech Agenda’yı üretti. Ayrıca, özellikle Fintech ve CBDC ile alakalı konularda düzenli olarak Fintech Raporları, Personel Tartışma Raporları ve Çalışma Raporları yayınlıyoruz. Örneğin, ocak ayında, "Fintech Düzenleme ve Denetleme" ve "Kripto Varlıkların Düzenlenmesi" ile ilgili bir rapor yayınladık. Ayrıca, Finansal İstikrar Kurulu ve Finansal Piyasa Altyapılarına İlişkin Prensipler Komitesi gibi uluslararası kuruluşlarla işbirliği içindeyiz. Fon ayrıca G7 Dijital Ödemeler Çalışma Grubu’nun üyesidir.

Belirtmeye çalıştığım üzere, bu politika deneyimi ve tartışması için inanılmaz ölçüde zengin bir alan ve diğer oturumlarda görüşlerinizi duymayı dört gözle bekliyorum.
___

Bu konuşma ilk olarak www.imf.org adresinde yayınlandı.
___

Daha fazlası için:
Dünya CDBC’leri Beklenenden Daha Erken Görebilir
CBDC Koronavirüs Durgunluğundan Kurtulmaya ve Bitcoin’e Yol Açmaya Yardımcı Olabilir mi?